zabytkoznawstwo/konserwacja/muzealnictwo

Prezentowana rozprawa habilitacyjna pt.: Dezynfekcja chemiczna zabytków na podłożu z papieru – skuteczność i zagrożenia jest pracą interdyscyplinarną, łączącą elementy z dziedziny mikrobiologii, chemii, technologii papieru oraz konserwacji zabytków na podłożu papierowym. Ma na celu modyfikację dotychczasowego podejścia do dezynfekcji zabytków na podłożu papierowym poprzez ocenę zarówno metod dezynfekcji dotąd stosowanych, jak i nowych, przy użyciu zaproponowanych kryteriów. Jest to szczególnie istotne wobec obecnych tendencji w konserwacji zabytków, które zalecają jak najmniejszą interwencję w substancję zabytkową. Dr Joanna Karbowska-Berent kontynuuje rozwój interdyscyplinarnej dyscypliny, jaką jest mikrobiologia konserwatorska, i jest na tym polu jednym z nielicznych specjalistów w Polsce.

Seria MUZEOLOGIA. Teoria - praktyka - podręczniki. Tom 1

W dniach 25-26 listopada 2010 roku odbyła się polsko-brytyjska konferencja zatytułowana Ekonomia muzeum. Celem konferencji była konfrontacja doświadczeń, metod działania i założeń prawno-ekonomicznych pozwalających widzieć współczesne muzeum jako miejsce przecięcia niemal wszystkich sfer współczesnej cywilizacji – kultury i nauki, miejsca, w którym wszystkie zgromadzone zasoby (nie tylko muzealia) mają określoną wartość materialną i niematerialną. „Ekonomia uczciwości”, etyka, misja nie są – w rozumieniu organizatorów konferencji – w sprzeczności wobec myślenia ekonomicznego i strategicznego. Jak jednak te idealistyczne założenia wcielić w życie – zastanawiali się zaproszeni prelegenci. Niniejsza publikacja stanowi zbiór materiałów pokonferencyjnych.

Dla przedstawicieli nauk społeczno-ekonomicznych placówki muzealne są szczególnym rodzajem przedsiębiorstw non-profit. Działalność muzeów, prowadzona w kontekście szerokiej gamy uwarunkowań o charakterze ekonomicznym i pozaekonomicznym, jest wypadkową wielości funkcji i specyficznych celów kolekcjonerskich, konserwatorskich, naukowych, edukacyjnych, integracyjnych, tożsamościowych, wizerunkowych oraz w zakresie przyciągania publiczności i stymulowania ruchu turystycznego, stawianych przed nimi przez muzealników, organizatorów i społeczeństwo. Definiując obszary badawcze ekonomii muzeów, w książce pokazano, iż jest to już dość dobrze ugruntowane pole badań w ramach ekonomii kultury, łączące się ze spojrzeniem na tego typu instytucje w szerszym kontekście rozwoju cywilizacyjnego. Wkład ekonomistów w rozważania na temat muzeów nie dotyczy zatem, wbrew stereotypowym oczekiwaniom, oceny krótkoterminowej efektywności finansowej muzeów, lecz polega przede wszystkim na wskazywaniu potencjalnych uwarunkowań i implikacji podejmowania decyzji oraz wyborów związanych z działalnością muzeów i dążeniem przez nie do osiągnięcia złożonych celów.
Opracowanie to jest pierwszą na polskim rynku wydawniczym publikacją łączącą refleksje teoretyczne z zakresu ekonomii muzeów ze szczegółowymi badaniami empirycznymi prowadzonymi na terenie Polski. Zgłębiając jedną z ważnych kwestii dotyczących muzeów, obecną w dyskursie z zakresu ekonomii kultury, posługując się zarówno danymi zastanymi, jak i wynikami autorskich badań studiów przypadku, w opracowaniu omówiono determinanty popytu prywatnego i społecznego na muzea. Szczegółowej analizie poddano problem interesariuszy muzeów oraz wartościowania muzeów przez ich szeroko rozumianą publiczność, w tym kwestie skłonności do wnoszenia opłat na rzecz muzeów w formie biletów za wstęp oraz podatków, a także sprawę wkładu muzeów w budowanie i wzmacnianie kapitału społecznego w kontekście lokalnym i regionalnym.

 Prof. zw. dr hab. Teresa Grzybkowska, historyk sztuki, zajmuje się malarstwem polskim i europejskim XVI–XXI wieku, dawną sztuką gdańską i malarstwem Jacka Malczewskiego, początkami muzealnictwa, historią ogrodów, związkami malarstwa z muzyką. Autorka 12 książek oraz rozpraw, artykułów i recenzji m.in. współczesnych wystaw artystycznych.
Założycielka studiów historii sztuki (i rocznika „Porta Aurea”) na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie pracowała w latach 1989–2002, wicedyrektor do spraw naukowych Muzeum Narodowego w Gdańsku (2000–2002), członek Rady Naukowej Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2009–2015.

Autorka wystaw w Muzeach Narodowych: w Warszawie – „Andrzej Stech – malarz gdański 1974”; w Krakowie (Arsenał, Muzeum XX Czartoryskich) – „Mitologia Jacka Malczewskiego 1996”, w Gdańsku – „Aurea Porta Rzeczypospolitej 1997”. Wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun. wystawy: w Muzeum Historycznym Miasta Gdańska – „Miecz i kimono. Sztuka dawnej Japonii 2003” i „Gdańsk dla Rzeczypospolitej 2004”, a w Muzeum Narodowym w Gdańsku „Cuda Orientu 2006”; w Muzeum w Wilanowie – „Amor Polonus, czyli miłość Polaków 2010”. Od 2002 związana z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Członek Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata.

Profesor Andrzej Tomaszewski to jedna z najbardziej rozpoznawalnych w świecie osobistości polskiej ochrony i konserwacji zabytków przełomu XX i XXI wieku. Przez całe życie związany z Warszawą – miastem tak ciężko doświadczonym przez los – nie tylko nie uległ nacjonalizmowi kulturowemu charakterystycznemu dla Europy Środkowej, ale stał się powszechnie szanowanym budowniczym mostów – prawdziwym pontifeksem." prof. Jacek Purchla.

Tom inaugurujący nową serię „Pomniki Muzealnictwa Polskiego”, której współwydawcą jest Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Wznowienie ważnego studium muzealniczego, które ukazało się w Kijowie w 1918 r., opisującego początki, rodzaje, istotę i organizację muzeów. Nowe, starannie przygotowane wydanie tego cennego dokumentu czasu oraz źródła poznania dziejów polskiego muzealnictwa u progu niepodległości zostało opatrzone wstępem dr hab. Piotra Majewskiego.

Stanowczo za mało mamy w naszej tradycji antologii tematycznych, ukazujących wędrówkę i przemiany wątków, motywów w ich zmienności i ciągłości (lub nieciągłości), a już zupełnie brakuje takich antologii opatrzonych komentarzem i przypisami, które by pełniły funkcję edukacyjną. (…) Antologia ta, jak to się mówi, „wypełnia lukę” w naszej kulturze. Nie tylko w ramach historii literatury polskiej, ale także historii sztuki, muzealnictwa, w pewnym sensie – socjologii, a w końcu – historii idei. Mamy przecież do czynienia z faktem ogromnego znaczenia i wpływu muzeum na kolejne pokolenia, przyprowadzane przemocą, a później już dobrowolnie uczęszczające do muzeów. A więc muzea kształtują naszą świadomość.
z recenzji prof. dr. hab. Piotra Mitznera

Po raz pierwszy w polskiej literaturze muzeologicznej spotykamy się z pracą, której Autor ukazuje związki między filozofią prawa i działaniami legislacyjnymi a statusem i polem działania instytucji muzealnych. Książka Mirosława Borusiewicza jest rezultatem zarówno teoretycznej refleksji, jak owocem wielu lat praktyki i działań na rzecz polskiego muzealnictwa. Autor przeszedł wszystkie szczeble pracy w muzeum, był czynnym muzealnikiem, dyrektorem, ministerialnym urzędnikiem wysokiej rangi, był także inicjatorem i twórcą pierwszego w Polsce Centrum Muzeologicznego w Łodzi, a także współautorem programu podyplomowych studiów muzealniczych na Uniwersytecie Warszawskim. Z tak różnych punktów widzenia zarysowany zostaje wpływ, jaki ma dobrze bądź źle stanowione prawo na sposób, model i styl działania muzeów oraz na odbiór ich aktywności przez publiczność. Otrzymujemy książkę pełną emocji i opinii, zestawienie różnych poglądów, pracę jednocześnie obiektywną i subiektywną, analityczną i krytyczną – niewątpliwie będącą ważnym dla polityków i muzeologów – studium zależności między dobrze bądź źle funkcjonującym państwem a dobrze bądź źle działającymi muzeami.

Dorota Folga-Januszewska

Recenzowany zbiór artykułów stanowi koherentne, kompetentne i świeże ujęcie problematyki miejsc naznaczonych traumą ludobójstw, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia zarządzania traumą w polskich muzeach martyrologicznych. (...) Reprezentujące różne dziedziny badawcze grono autorów (antropologia, historia sztuki, literaturoznawstwo, kulturoznawstwo) – zarówno badaczy, jak i praktyków-muzealników, buduje panoramiczny wizerunek przedstawiający kluczowe zagadnienia związane z polityką pamięci, estetyką reprezentacji i popularyzacją wiedzy historycznej dotyczącą miejsc strukturalnie naznaczonych traumą.
Z recenzji prof. dr hab. Ewy Domańskiej

 Istotą dziedzictwa jest wykorzystanie przeszłości do współczesnych celów – między innymi politycznych i społecznych. Co więcej, ma ono pośrednie i bezpośrednie przełożenie na rozwój gospodarczy w konkretnych miejscach. Niemniej mimo rozlicznych prób nie wypracowano jednego uniwersalnego modelu gwarantującego powodzenie takiego działania, nie można też spodziewać się nadzwyczajnych korzyści, one bowiem zawsze idą w parze z kosztami, jakie trzeba ponieść. Należy jednak wyciągać wnioski z praktyki; wnioski wypływające z uważnego zarządzania, nie zaś z automatycznej imitacji.

Konferencja "Polskie konserwacje poza granicami Rzeczypospolitej" zorganizowana w dniach 5-6 października przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków stanowi próbę podsumowania prac polskich konserwatorów wykonanych poza granicami kraju.
Być może konferencja odbywa się zbyt późno. Odchodzą ludzie, bezpośredni świadkowie polskich dokonań konserwatorskich, rozproszone są archiwa, upływa czas. jest zatem ważne, by rozpocząć dyskusję o pozycji polskiej konserwacji zabytków w Europie i świecie, by tworzyć kompendium wiedzy o tym, czego dokonano i wreszcie by zacząć, w sposób programowy, odpowiadać na pytanie: co polska konserwacja może jeszcze uczynić dla ochrony dziedzictwa globalnego poza Polską? - przy tak niezaprzeczalnym potencjale twórczym
Polskie konserwacje przeprowadzane poza Polską to nie tylko ochrona kulturowego dziedzictwa materialnego, ale - wielu krajach - to także, a może przede wszystkim, tworzenie wartości pozamaterialnych często tak ważnych dla lokalnych społeczności. nie wiem, czy istnieje lepszy ambasador Polski niż konserwator i jego dzieło wpisane na trwale w krajobraz kulturowy innego kraju.
Jerzy Jasieńko, Redaktor tomu