TORUNIANA

 To niezwykłe miejsce jest położone na lewym brzegu Wisły. Do 1938 roku było samodzielnym miastem. Historię Podgórza kształtowali wyjątkowi mieszkańcy i dwa szczególne miejsca. Na skraju Podgórza położony był poligon artyleryjski Twierdzy Toruń, a na lewobrzeżu wzniesiono główny dworzec kolejowy Torunia. Dziś trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałby Podgórz bez kolei i garnizonu.
Przez wieki Podgórz opierał się włączeniu do Torunia. Ta książka to opowieść o życiu podgórzan w XIX i XX w., cywilów i wojskowych, mieszkańców wielokulturowego, wielonarodowego i wielowyznaniowego miasta istniejącego nieopodal wielkiego, równie różnorodnego kulturowo Torunia. Bogato ilustrowana książka zawiera wiele nowych ustaleń i niepublikowanych wcześniej fotografii.

Tom  przynoszący referaty  7 konferencji z cyklu „Zabytki toruńskie młodszego pokolenia”, zorganizowanej w związku z 100 rocznicą odzyskania Niepodległości, która – co przypomina autorka wstępu – dotarła na Pomorze  dwa lata później. O czym przypominają zresztą autorzy artykułów poświęconych dwóm obrazom: „Powitaniu wojsk polskich w Toruniu 18 stycznia 1920 roku Brunona i Feliksa Gęstwickich  oraz Duchowi przeszłości – zwycięzcy” Jerzego Rupniewskiegpo. Kolejny tekst  poświęcony został  „sztuce, która odeszła wraz z zaborami”, czyli licznym w Toruniu artefaktom sławiącym pruską historię i cywilizację, w rozmaity sposob  rozbieranym lub polonizowanym  (tak stało się np. z pomnikiem feldmarszałka von Hindenburga). Innym z kolei dziedzictwem po   czasach pruskiego zaboru, wspominanym w tym tomie, stała się   zabytkowa zabudowa szkieletowa czyli tzw. pruski mur.  Traktowany od  1920  roku do  czasów  dzisiejszych jako    relikt-wspomnienie po  dawnym zaborcy, znalazł się na peryferiach zainteresowania zarówno zmieniających się władz  jak i badaczy. Artykuł, o czym wspomina wstęp,   jest więc pierwszym opracowaniem inwentaryzacyjnym  wraz z  wskazaniami dla niezbędnej konserwacji czy ochrony. Tom dopełniają artykuły  poświęcone toruńskiemu szkolnictwu żeńskiemu u progu niepodległości  oraz  Polameryce, Wytwórni Polskich Wyrobów Artystycznych  i projekcie mebli dla toruńskiej Konfraterni Artystów.
 
 Tom ilustrowany kolorowymi zdjęciami obiektów zawiera noty o autorach, indeks osób i nazw geograficznych

Toruń zachwyca wszystkich. Czy ktokolwiek zaprzeczy? Nie? Słusznie, gdyż zachwyt ten potwierdzają: rdzenni torunianie, zagraniczni turyści, fotograficy, zakochane pary, refleksyjni samotnicy, wielbiciele pierników, przydrożni malarze, historycy sztuki, a także wszyscy Polacy zapytani o zdanie w dowolnym miejscu Polski.

„Nowy to rodzaj malarstwa. Tu nie drzewo, nie miedź, nie płótno przedstawia te obrazy, ale niebo barwy, nawet podczas najciemniejszej nocy widziane". Tymi właśnie słowami prof. Jan Brożek, doktor medycyny i bakałarz teologii Akademii Jagiellońskiej, opisał w swojej dedykacji odnaleziony we Fromborku poemat religijny Septem sidera, który w 1629 roku wydał jako autentyczne dzieło Mikołaja Kopernika i przesłał Jego Świątobliwości papieżowi Urbanowi VIII. To dla nas zaszczyt, że dzięki życzliwości Biblioteki Jagiellońskiej możemy w niniejszej publikacji umieścić faksymile całości pierwszego wydania, znajdującego się w zbiorach krakowskiej wszechnicy pod sygnaturą nr 1474 I.
Nawet jeżeli już dzisiaj wiadomo, że dzieło to nie wyszło sp od ręki toruńskiego Astronoma, to jednak możemy sądzić, że poezja nie była mu obca. Jego zaś wielkość naukowa i wiekopomne dzieło będą inspirowały zapewne jeszcze niejedno pokolenie. Niechaj więc poszukiwania w obszarze działalności Kopernika i jego spuścizny nie gasną, dając nam wszystkim poczucie obcowania z wielkością ludzkiego ducha i możliwościami jego rozwoju.
Redaktorzy niniejszej publikacji pragną w tym miejscu serdecznie podziękować wielu osobom, dzięki których życzliwości i pomocy mógł być zrealizowany pomysł wydania poematu

Septem sidera z tak licznymi przekładami na języki nowożytne. Jest to efekt wspólnej pracy i zrozumienia, że w społeczności uniwersyteckiej umysły poszczególnych badaczy mogą nie tylko być obok siebie, ale działać razem w imię tego, co przyczynia się do dobra nas wszystkich.
[...] Na koniec pragniemy wspomnieć, iż toruńskie zainteresowanie dziełem Septem sidera sięga czasu wizyty papieża Jana Pawła II w naszym grodzie 7 czerwca 1999 roku. To wtedy bowiem radosna i z entuzjazmem podjęta praca alumnów Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu nad wydaniem tego poematu została zwieńczona okolicznościową publikacją i wręczeniem jej Jego Świątobliwości. Obecne wydanie powstało z okazji obchodów 65-lecia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i kończącego się 19 lutego 2010 roku - w dniu urodzin patrona naszej Uczelni - Międzynarodowego Roku Astronomicznego i stąd jego szczególna oprawa edytorska.
Oddając do rąk czytelnika to specjalne wydanie Septem sidera, mamy nadzieję, że jego forma i treść pobudzą go do własnych refleksji. Aby wniknąć w atmosferę utworu, pragniemy przytoczyć słowa, które lekarz toruński dr Melchior Pirnesius, wybrawszy je z Carmina autorstwa Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (biskupa warmińskiego,późniejszego papieża Piusa II), umieścił na portrecie Mikołaja Kopernika, pochodzącym z epitafium (ok. 1580 r.) z katedry śś. Janów w Toruniu. Są one wyrazem naszej wdzięczności wobec wielkości dzieła, które Septem sidera odkrywa, a brzmią następująco:

Non parem Paulo gratiam
Requiro veniam Petri neque posco,
Set quam in crucis ligno dederas latroni
Sedulus oro.

[Nie proszę o łaskę równą Pawłowi,
Ani o przebaczenie, jakie otrzymał Piotr,
Tylko o taką, jaką na drzewie krzyża udzieliłeś łotrowi,
Ustawicznie błagam].

Niech prezentowany tutaj utwór, przypisywany przez wiele wieków Mikołajowi Kopernikowi, kierujący nasz wzrok ku gwiazdom, sprawi, że także w życiu każdego z nas prawda rozbłyśnie wśród błędów, dobro zwycięży zło, a piękno st anie się chwałą każdego człowieka.

Ireneusz Mikołajczyk

Maria Zofia Lewandowska otrzymała nagrody za poezję, m.in. w 1982 roku w Toruniu oraz w konkursie im. Jana Parandowskiego w 1987 roku.
Jst autorką artykułów i szkiców dotyczących filozofii, kultury, twórczości, drukowanych w „PAL-u”, „Ruchu Filozoficznym”, „Pamiętniku Pracowni Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych”, „Kulturze i Edukacji”, „Przeglądzie Regionalnym”.
Zagadnienia metafizyczne, regionalne nie są jej obce. Sporo pisała o Albercie Schweitzerze, teologu, etyku, muzyku, laureacie pokojowej Nagrody Nobla. Przez wiele lat pracowała w toruńskiej Książnicy Kopernikańskiej. Przetłumaczyła z łaciny poemat o bibliotece Macieja Korwina - tłumaczenie wydane w 2004 roku, a oryginał łaciński znajduje się jako iluminowany rękopis w zbiorach Książnicy.
Próbuje swoich sił w rysunku i akwareli.

Książka „Średniowieczny Toruń. Instrukcja” to niezwykła podróż w czasie dla całej rodziny. Dowiedz się w jakich okolicznościach założono Toruń i jak wyglądało życie codzienne jego mieszkańców. Przed tobą pasjonująca lekcja historii. Dzięki niej odkryjesz fakty i ciekawostki, których nie znajdziesz w podręcznikach oraz zgłębisz najciekawsze aspekty funkcjonowania miasta w średniowieczu. Zrób zakupy na rynku, wypełnij swój życiorys aby zostać mistrzem piernikarstwa, wybuduj gotycki Dwór Artusa, zostań kapitanem statku handlowego, pożegluj Wisłą aż do morza i spróbuj swoich sił w niebezpiecznej przygodzie kupieckiej. Odkrywaj książkę na nowo po wielokroć, znajduj ukryte szczegóły i pomóż jej autorom odzyskać zagubione przedmioty.

Książka nominowana do nagrody Mądra Książka Roku 2020 dla dzieci. Konkurs na najlepszą książkę popularnonaukową.

Książka ta spina dwie Kopernikowskie rocznice. W 1973 roku świat na­uki obchodził pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. To wy­darzenie skłoniło mnie wówczas, by się bliżej zająć jego dziełem. Tym bardziej, że w tamtym okresie żywo interesowałem się filozofią nauki i już wtedy zdawałem sobie sprawę z tego, że filozofia nauki uprawiana w oderwaniu od historii nauki jest trochę sztuką dla sztuki. Dziś, po pięć­dziesięciu latach, świat znowu obchodzi, tym razem pięćset pięćdziesią­tą rocznicę urodzin Kopernika, trudno byłoby więc nie zajrzeć do moich elaboratów z dawnych lat.

"Torunia przestrzeń wspólna: wielokulturowe miasto z cezurą i bez cezury 1920 roku". To 10. tom cieszącej się wielkim zainteresowaniem serii wydawniczej towarzyszącej konferencjom z cyklu "Zabytki toruńskie młodszego pokolenia".

Ze wstępu Katarzyny Kluczwajd: W tym tomie kładziemy akcent na ciągłość kulturowego dziedzictwa, na fakt, iż cezury dat wielkich wydarzeń ważniejsze są w kategoriach historii politycznej i państwowej, aniżeli w odniesieniu do zwykłej codzienności wielonarodowych / wielokulturowych społeczności. Staramy się pokazać, że dziedzictwo jest zasobem społecznym, że to pojęcie niezwykle pojemne, które ewoluuje: wyobrażenia na temat przeszłości własnej to pamięć + wybór + tożsamość. To także konstrukcja społeczna – odpowiedź na aktualne wartości i cele wspólnoty, prowadząca do REinterpretacji historii. Owa reinterpretacja stanowi nowy sposób postrzegania przeszłości, użycia historii i tradycji, w miejsce odchodzących już wielkich narracji historycznych. Dziedzictwo może mieć wielką moc sprawczą: określa, kim jesteśmy, jakie są granice wspólnoty – przynależności do niej lub wykluczenia.

Z recenzji prof. Jerzego Dygdały: Artykuł Katarzyny Kluczwajd Toruński Łuk Cäsara – Ulatowskiego – Tłoczka czyli nowa Brama Bydgoska jako przykład tego, co dzieli, na to, co łączy jest niewątpliwie najbardziej interesującą, wręcz rewelacyjną, pozycją w tym tomie. Oparty na własnych badaniach źródłowych autorki przynosi zupełnie nową faktografię, dając przy tym odmienną interpretację faktów pozornie dobrze znanych. Można tylko zachęcić autorkę do ujęcia tego tematu w szerszej formie monografii, co zresztą zapowiada w recenzowanym tekście. Mogę tylko przekornie dodać, że może szkoda, iż nie został zrealizowany awangardowy projekt Kazimierza Ulatowskiego z 1932 r. wyburzenia kamienic przy ul. Piekary i wzniesienia tam modernistycznego wieżowca z tarasem widokowym, gdyż Toruń znalazłby się wtedy we wszystkich podręcznikach historii architektury i sztuki XX wieku.

Koncepcja serii: Katarzyna Kluczwajd
Redakcja: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski
Wydawca: Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki
Opracowanie graficzne i projekt serii: Kamil Snochowski
Fotografie specjalne: Toruńskie Spacery Fotograficzne