TORUNIANA

 Bydgoskie Przedmieście to dzielnica mieszkaniowa miasta twierdzy położona wzdłuż traktu w kierunku Bydgoszczy, o wyjątkowym charakterze, bo od końca XIX wieku kształtowana planowo. To także dzielnica wojskowa – z koszarami, portem wojennym, halą aeronautyczną, lotniskiem, portowa – z portem handlowym, kulturalno-rozrywkowa, z infrastrukturą ważną dla całego miasta (elektrownia, tramwaje, wodociągi, szpital) i enklawą zieleni (park miejski). Choć zakłady wytwórcze były tu rzadkością, to właśnie na Bydgoskim rozpoczęła się historia nowoczesnego przemysłu precyzyjnego.

 To niezwykłe miejsce jest położone na lewym brzegu Wisły. Do 1938 roku było samodzielnym miastem. Historię Podgórza kształtowali wyjątkowi mieszkańcy i dwa szczególne miejsca. Na skraju Podgórza położony był poligon artyleryjski Twierdzy Toruń, a na lewobrzeżu wzniesiono główny dworzec kolejowy Torunia. Dziś trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałby Podgórz bez kolei i garnizonu.
Przez wieki Podgórz opierał się włączeniu do Torunia. Ta książka to opowieść o życiu podgórzan w XIX i XX w., cywilów i wojskowych, mieszkańców wielokulturowego, wielonarodowego i wielowyznaniowego miasta istniejącego nieopodal wielkiego, równie różnorodnego kulturowo Torunia. Bogato ilustrowana książka zawiera wiele nowych ustaleń i niepublikowanych wcześniej fotografii.

Toruń zachwyca wszystkich. Czy ktokolwiek zaprzeczy? Nie? Słusznie, gdyż zachwyt ten potwierdzają: rdzenni torunianie, zagraniczni turyści, fotograficy, zakochane pary, refleksyjni samotnicy, wielbiciele pierników, przydrożni malarze, historycy sztuki, a także wszyscy Polacy zapytani o zdanie w dowolnym miejscu Polski.

Intrygujące i zachwycające miejsca z serca Torunia i jego przedmieść kryją się jeszcze na starych fotografiach. Od nadwiślańsko-portowych plenerów z flisakami, przez pomniki degradowanych bohaterów, po świątynie różnych wyznań i zapomniane cmentarze. A obok nich wojskowe pejzaże hali aeronautycznych, wieży spadochronowej i poligonu, kultowe miejsca rozrywek, domy z pruskiego muru, wielkie zakłady produkcyjne epoki realnego socjalizmu. Kiedyś istniały, tętniły życiem. Dziś już ich nie ma, tylko po nielicznych został ślad. 

Dawny Toruń ożywa na kartach tego albumu. Zapraszamy na spacer po mieście, po miejscach, które zmieniły się nie do poznania. Odkryjmy je znów.

Toruń niezaistniały to historia wizji i suma starań – książka ta stanowi ich zapis. Ukazuje wiele nieznanych dotąd koncepcji, realnych i fantastycznych, czasem wręcz sensacyjnych; od czasów pruskich po okres PRL-u. To plany i marzenia inwestorów prywatnych, samorządowych i państwowych, kościelnych i wojskowych.

Kultura popularna u schyłku XIX w. zaświadczała o nowoczesności miasta tak samo, jak... komunikacja publiczna i wodociąg. W Toruniu kwitła w przedmiejskich salonach Viktoria Park na Mokrem, Tivoli na Bydgoskim Przedmieściu, i innych przybytkach. Ich historie to dzieje miejsc i ludzi: przestrzeni miasta, architektury i jej przemian, właścicieli i zarządców, artystów i konsumentów, twórców i odbiorców. To historie trwania (budowli) i dziania się (imprez), których dopiero koniunkcja buduje obraz kultury Torunia sprzed lat.