KSIĄŻKI O SZTUCE

Jeśli wyobrazić sobie trójkąt, którego wierzchołki wyznaczają pojęcia „Ameryka”, „kino” i „jedzenie”, to tematyka „Filmów do zjedzenia” wpisuje się w pole owego trójkąta. Interesują mnie zatem filmowe reprezentacje jedzenia jako integralna część amerykańskiej popkultury – zarówno w jej kulinarnym, jak i medialnym aspekcie. Innymi słowy, filmowe reprezentacje jedzenia pozwolą mi przyjrzeć się amerykańskiej kulturze – zarówno głównego nurtu, jak i kontrkulturze – jednocześnie z dwóch perspektyw: kulinariów i kina.

Kino amerykańskie stanowi interesujący obszar badań nad filmowymi reprezentacjami jedzenia z kilku powodów. Przede wszystkim oferuje mnogość przykładów filmowych obrazów jedzenia. Jak podkreślają Fabio Parasecoli i Laura Lindenfeld, w Stanach Zjednoczonych nie powstały wprawdzie pierwsze produkcje, które zaczęto określać mianem food film (jak duńska „Uczta Bebette” [1987, reż. Gabriel Axel], japońskie „Tampopo” [1985, reż. Jûzô Itami], czy tajwańskie „Jedz, pij, mężczyzno, kobieto” [1994, reż. Ang Lee]), ale to właśnie amerykańska kinematografia w krótkim czasie stała się czołowym wytwórcą tego typu filmów.

Nie oznacza to oczywiście, że wśród analizowanych w książce przykładów nie ma filmów kanonicznych dla zagadnienia filmowego jedzenia – za przynależne do kanonu można uznać choćby „Dinner Rush” (2000, reż. Bob Giraldi), „Julie i Julia” (2009, reż. Nora Ephron), czy „Jiro śni o sushi” (2011, reż. David Gelb). Jednak wyrwanie się z kręgu europejskich arcydzieł pozwoliło „odkryć” znaczenie filmowych reprezentacji jedzenia w produkcjach, które – choć uznawane za amerykański kanon – zwykle nie są omawiane z perspektywy obecnych w nich kulinariów, jak choćby „Obywatel Kane” (1941, reż. Orson Welles), „Chciwość” (1924, reż. Erich von Stroheim), kino gangsterskie czy filmy Charlesa Chaplina.

Część analizowanych w książce fragmentów wraz z krótkim opisem umieszczona jest na blogu: filmydozjedzenia.blogspot.com .


Książka Filmy do zjedzenia daje czytelnikowi radość z lektury i możliwość poznania nader zajmujących i znaczących przestrzeni amerykańskiej kultury. Pokazuje także, jak czytać kino przez kulturę i kulturę przez kino.

prof. Piotr Zwierzchowski


Szczególne uznanie budzi panoramiczność ujęcia zaproponowanego przez Autorkę, którą zajmuje perspektywa food films we wczesnym kinie amerykańskim, klasycznych filmach Chaplina (gdzie niebagatelną rolę odgrywa motyw głodu), obrazach gatunkowych (film gangsterski), osobliwie żarłocznych konsumentach, jakimi są zombie, by tylko na tym wyliczankę – niepełną – zakończyć. Siłą rzeczy prezentowana monografia jest więc też po trosze historią kina amerykańskiego opowiedzianą, chciałoby się rzec, od kuchni.

prof. Mariusz Czubaj

Jako podstawę do rozważań na temat etnodizajnu mogłam wybrać twórczość ludową dowolnego regionu etnograficznego Polski. Jednak wziąwszy pod uwagę, że pierwsze wyraźne przejawy fascynacji rękodziełem ludowym i ludem w ogóle miały miejsce na Podhalu, było dla mnie oczywiste, że designem związanym z tym właśnie regionem powinnam się zająć. [...] Interesuje mnie ciągłe zwracanie się ku dawnym wzorcom z kultury ludowej. W swoich badaniach chciałam dowiedzieć się, co etnodizajn współcześnie czerpie z góralszczyzny, w jaki sposób to robi oraz co za tym stoi, tzn. jakie są powody współczesnego zainteresowania kulturą góralską i wykorzystywania charakterystycznej dla niej sztuki ludowej we wzornictwie. (Ze Wstępu)

Książka ta jest doskonałym wprowadzeniem do zrozumienia, czym była i czym jest dzisiaj kultura ludowa Podhala. Wielkie dzięki za poruszenie tego tematu, a tym samym zmuszenie projektantów do myślenia, jak czerpać ze źródła kultury ludowej. (prof. Beata Szymańska)

„Kino afroamerykańskie to oryginalny zbiór tekstów o charakterze filmoznawczym i kulturoznawczym. Tematem poszczególnych analiz są filmy afroamerykańskich twórców (i jednego białego reżysera), ale zaproponowane ujęcia nie ograniczają się wyłącznie do omówienia materiału wizualnego. Poszczególni autorzy wprowadzają wątki związane z rasą, tożsamością, gender czy seksualnością, które tworzą kontekst niezbędny do odczytania i interpretacji wybranych tytułów. Walorem książki jest jej charakter historyczny i metodologiczny. Z jednej strony prezentuje ona filmy i twórców tworzących panoramę amerykańskiego kina czarnych XX i XXI wieku. Z drugiej pokazuje różne możliwości ujęcia problematyki filmowej, uwzględniające problemy rasowe, płciowe, polityczne i społeczno-kulturowe, a także zagadnienie autorstwa i poetyki kina Afroamerykanów. [...] Dzięki takiej konstrukcji książka może być interesującym materiałem zarówno dla filmoznawców i kulturoznawców, jak i osób zainteresowanych problematyką tożsamości oraz sposobami jej prezentacji na ekranie”.
prof. Małgorzata Radkiewicz

Znaczenie tej książki dla współczesnej refleksji muzykologicznej zasadza się na dwóch podstawach. Jedną stanowi sam fakt podjęcia problematyki kanonu, marginalnie obecnej we współczesnych badaniach muzykologicznych, i pokazanie jej istotnej roli w konstruowaniu swoistej samoświadomości dyscypliny. Druga wynika z kompetentnego i wnikliwego, a przy tym niepozbawionego indywidualnych rysów i niezmiernie inspirującego ujęcia tego zagadnienia. Wydaje się, iż w takiej formule praca stać się może zaczynem szerszej dyskusji zarówno w przestrzeni badań muzykologicznych, jak i kulturoznawczych, a także stanowić impuls do namysłu nad kwestią kanonu (kanonów) w szeroko rozumianej sferze kultury.

Co można zyskać poprzez spojrzenie na produkcję filmów historycznych z perspektywy teorii społecznej? Wydaje się, że pozwala ono przede wszystkim skuteczniej opisywać oraz wyjaśniać synchroniczne i diachroniczne relacje pomiędzy licznymi czynnikami społecznymi, mniej lub bardziej aktywnie uczestniczącymi w tworzeniu filmowej wizji przeszłości. Z tej perspektywy film historyczny – jego struktura, estetyka – nie jest przedmiotem zainteresowania sam w sobie, jego badanie nie ogranicza się też wyłącznie do relacji pomiędzy filmem a historiografią lub przemysłem kinematograficznym. Pytania o to, jakie treści film przekazuje, za pomocą jakich środków, konwencji, jak odnosi się to do prawdy historycznej itp., są oczywiście istotne, ale – jak sądzę – niewystarczające dla całościowego zrozumienia zjawiska społecznego, jakim jest film historyczny. Jest on bowiem tekstem kultury uwikłanym jednocześnie w systemach: politycznym i ekonomicznym, związanym ze stanem wiedzy historycznej, procesami zbiorowej pamięci i zapominania, funkcjonującymi w społeczeństwie mitami i stereotypami.

Ze Wstępu

W niniejszej książce autorzy mieli zamiar pokazać, jak bardzo polska krytyka feministyczna jest „uparcie wielowątkowa, wątpiąca, mająca świadomość umowności i zmienności swoich politycznych celów. Pełna pasji, zaskakująca i nieprzewidywalna, bogata intelektualnie. Niemęcząca (czytelniczek i czytelników) i nieumęczająca (literatury), porzucająca stereotypy, niedzieląca świata na kobiety i mężczyzn, burząca granice i niezasłaniająca się jedyną prawdą czyjegoś osobistego doświadczenia jako alibi”. [...] Mamy nadzieję, że Czytelniczki i Czytelnicy tej książki odnajdą w zebranych tu głosach właśnie taki złożony obraz polskiej krytyki feministycznej, która nie wyczerpała swoich możliwości i która wciąż chce się spierać i dyskutować o tym, co jest nam bliskie – o literaturze i jej bohaterach oraz bohaterkach.
Monika Świerkosz

Tom pod redakcją Moniki Świerkosz jest w pełni udaną próbą podsumowania dwudziestu lat rozwoju polskiej krytyki feministycznej i badań genderowych. Książka zawiera lektury krytyczne i osobiste, zgodnie z zapowiedzią „sporne”, to znaczy konkurencyjne wobec przeszłości i poszukujące miejsca dla twórczości wielu autorów i przede wszystkim autorek, które nie doczekały się dostatecznie dociekliwych analiz wykorzystujących nowoczesną metodologię feministyczną. Zastosowane procedury naukowe są wielowątkowe, heterogeniczne i przydatne w całościowej refleksji współczesnego literaturoznawstwa. W szkicach pojawiają się różne punkty widzenia, a perspektywa badawcza łączy się z problematyką konfliktów kulturowych i społeczno-politycznych.
prof. Monika Rudaś-Grodzka