KSIĄŻKI O SZTUCE

Publikacja prezentuje bezcenną, bogatą kolekcję dawnych polskich afiszów teatralnych z XVII-XX wieku ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN. W części pierwszej omówione zostały w skrócie dzieje afiszów, ich definicje, druk, typologia i klasyfikacja. Przedstawione i opisane zostały zespoły najciekawszych afiszów z poszczególnych miast i teatrów. Część druga to druk najciekawszych wybranych z kolekcji Dokumentacji Teatru IS PAN  afiszów z Krakowa, Warszawy, Lublina, Wilna, Lwowa, Torunia, Kalisza, Grudziądza, Kamieńca Podolskiego, Płocka, Żyrardowa, Skierniewic czy podwarszawskiej Falenicy. Najstarszy z nich datowany jest na rok 1766, najmłodszy pochodzi z 1944 roku. Część trzecia to katalogowy spis opublikowanych afiszów.
Przygotowana publikacja ukazuje znaczenie afiszów jako archiwalnych dokumentów źródłowych historii teatru, obiektów artystycznych sztuki drukarskiej, ale unaocznia także zawarty w nich kontekst społeczny, polityczny czy obyczajowy. Dzisiejszy odbiorca przeglądając proponowany wybór dawnych afiszów może je czytać niczym fascynujące opowieści historyczne.

 Krytyka artystyczna kobiet. Sztuka w perspektywie kobiecego doświadczenia XIX–XXI wieku to kolejna publikacja poświęcona zjawisku zazwyczaj pomijanemu w refleksji historycznej i teoretycznej. Dwa poprzednie tomy – Pionierki. Krytyka artystyczna kobiet 1839–1879 (2016) oraz Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879–1914 (2019) – były antologiami tekstów o sztuce pisanych przez kobiety. Tom niniejszy zawiera dziewiętnaście artykułów poświęconych kobietom czynnym na polu krytyki, organizacji życia artystycznego i popularyzacji sztuki od połowy XIX wieku po czasy nam współczesne. Autorzy artykułów przypomnieli postacie niemal całkiem zapomniane, omówione zostały także słabo dotąd rozpoznane aspekty działalności znanych pisarek, historyczek i krytyczek sztuki. Są wśród nich znawczynie malarstwa, rzeźby, grafiki oraz fotografii. Ich działalność miała zróżnicowany charakter: od pisania artykułów i redagowania czasopism przez organizację wystaw po tworzenie środowisk sprzyjających sztuce przez nie propagowanej. Jedne z nich stale zajmowały się sztuką w swym zawodowym życiu, dla innych pisanie o niej było działalnością incydentalną, sytuującą się na marginesie głównego nurtu ich zainteresowań, będącą chwilową ekspresją pasji, na której pełne zaspokojenie nie znajdowały czasu, czy też wynikającą z emocjonalnego napięcia, związanego z konkretnym doświadczeniem. Niewątpliwie są to wciąż dopiero początki badań, które powoli odsłaniają prawie zupełnie zapomniane lub minimalizowane obszary kobiecej aktywności twórczej.

Książka stanowi pierwszą część projektu, mającego na celu przybliżenie dorobku Polek pisujących o sztuce. Temat ten jako autonomiczny problem był całkowicie pominięty przez badaczy krytyki artystycznej i myśli o sztuce XIX i XX wieku.

Drugi tom publikacji "Polska muzyka tradycyjna - dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie" powstał w ramach wieloetapowego projektu, realizowanego od kilku lat w Zbiorach Fonograficznych IS PAN. Publikacja jest zbiorem studiów i artykułów dotyczących digitalizowanych w ramach projektu zewnętrznych kolekcji nagraniowych. Poszczególne teksty omawiają m.in. następujące zbiory etnofonograficzne: kolekcja nagrań archiwalnych muzyki tradycyjnej w Archiwum Radia Kielce, zbiory foniczne Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego KUL, Archiwum Pracowni Badań nad Folklorem Muzeum Zamojskiego czy odnalezione niedawno wałki z przedwojennego Centralnego Archiwum Fonograficznego w Warszawie. Publikacja zawiera także teksty o tematyce ogólnej i poświęconej rekonstrukcji nagrań, a także artykuł o aspektach prawnych dziedzictwa etnofonograficznego.

 „Książka Wiek XIX. Przedstawienia mówi więcej o obrazie naszego ówczesnego świata, horyzontów myśli i świadomości niż o teatrze jako tworze artystycznym czy miejscu, w którym uprawia się Wielką Sztukę. I dobrze, bo przecież teatr XIX wieku nie pozostawał poza ówczesną rzeczywistością. Jestem przekonana, że takie ujęcie należy przedstawić czytelnikom, stanowi ono bowiem przeciwwagę i dopełnienie tego, co serwuje historia dzieł wielkich i największych. To pomiędzy nimi, a nie w nich, mieściło się prawdziwe życie epoki.”

dr hab. Agnieszka Marszałek

„Ogromną zasługą autorki jest dowartościowanie teatru jako cennego źródła do badań z zakresu socjologii i historii kultury. Kolejne rozdziały dobitnie pokazują, że nie tylko „wielka” literatura i najgłośniejsze arcydzieła wyrażają swoją epokę, lecz także literatura i sztuka popularna, adresowana do szerokiego odbiorcy. Wnikliwie zinterpretowana, doskonale pokazuje przemiany społeczne. Spojrzenie na XIX wiek poprzez ówczesną recepcję teatru i dramatu jest pasjonujące, pouczające i  konieczne, jeśli chcemy przekroczyć myślowe stereotypy, wmówienia i nieprawdy, wciąż pokutujące w oglądzie epoki, tak istotnej dla formowania się mentalności także współczesnych pokoleń Polaków. Ewa Partyga wnikliwie patrzy, odważnie myśli, a w dodatku świetnie pisze.”

dr hab. Halina Waszkiel

Książki z serii Teatr Publiczny. Przedstawienia 1765–2015 dopełniają realizację trzyletniego projektu multimedialnej historii teatru polskiego, prowadzonego w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Projekt realizowany był w pięciu cyklach wykładów – PRL, Dwudziestolecie, Oświecenie, Wiek XIX i Demokracja – prowadzonych w latach 2012–2015 przez Joannę Krakowską, Krystynę Duniec, Piotra Morawskiego, Ewę Partygę i Agnieszkę Wanicką.

http://www.teatrpubliczny.pl/

Ewa Partyga to absolwentka teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu w Bergen, zajmuje się teatrem i dramatem XIX i XX wieku. Tłumaczka artykułów naukowych oraz dramatów z języka angielskiego i norweskiego. Pracuje w Zakładzie Historii i Teorii Teatru w Instytucie Sztuki PAN. Wykłada w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza i na Uniwersytecie Humanistycznospołecznym SWPS w Warszawie. Redaktorka naukowa serii Studia Komparatystyczne Instytutu Sztuki PAN. Teatr. Sztuka. Kultura. Autorka książki Chór dramatyczny w poszukiwaniu tożsamości teatralnej (2004).