HUMANISTYKA

 Oddajemy w Państwa ręce Antologię tekstów polskiego kulturoznawstwa. Powstała ona w ramach grantu „Kulturoznawstwo polskie. Historia i dziedzictwo dyscypliny”. Konstruując ją, stawialiśmy przed sobą kilka celów. Pierwszy […] wiązał się z potrzebą opracowania dziejów stworzonego w naszym kraju na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych kierunku badawczego. […] Skompletowanie tekstów nie było proste – długo dyskutowaliśmy nad kryteriami i warunkami doboru. Nasz zespół podjął zbiorowo ostateczną decyzję, którą jednak poprzedziły szeroko zakrojone konsultacje środowiskowe. Oczywiście, nie byliśmy w stanie skonsultować się ze wszystkimi reprezentantami akademickiego kulturoznawstwa. Stąd też kolejny cel naszej publikacji: ma ona być zaproszeniem do dyskusji nad korpusem tekstów – z różnych względów – istotnych dla naszej dyscypliny. Nie podjęliśmy próby stworzenia kanonu „lektur obowiązkowych” – niemożliwe bowiem byłoby wynegocjowanie takiej listy, wszak każdy ośrodek o dłuższej tradycji dorobił się własnego katalogu „złotych ksiąg”. Niemniej staraliśmy się zaprezentować prace ważne z punktu widzenia historii dyscypliny i kierunku, uwzględniając mikrohistorie poszczególnych środowisk uniwersyteckich. Interesował nas przy tym proces narastania propozycji teoretycznych i metodologicznych. Ostatecznie wybraliśmy klucz chronologiczny – nie odnosi się on jednak do dat pierwodruków pism, ale do biografii ludzi, którzy te pisma tworzyli. Założyliśmy bowiem, że zrekonstruujemy raczej „pokoleniową” historię dyscypliny, a nie kolejność ukazywania się poszczególnych prac. […] Mamy nadzieję, iż zaprezentowany w niniejszym tomie wybór tekstów pozwoli czytelnikom na lepsze rozeznanie się w historii oraz specyfice dyscypliny uniwersyteckiej i towarzyszących jej od blisko pół wieku studiów akademickich ukierunkowanych na poznawanie kultury. Publikacja nie jest przeznaczona wyłącznie dla osób związanych zawodowo z kulturoznawstwem, choć jak wiadomo to środowisko w największym stopniu będzie zainteresowane próbą ukazania różnych koncepcjami teoretycznych oraz obszarów badawczych znamionujących przybliżaną tutaj naukę. Problematyka wyłaniająca się z zebranych prac może jednak również zainteresować adeptów kulturoznawstwa, a także przedstawicieli pokrewnych dziedzin wiedzy. Wierzymy, iż książka przyczyni się poszerzenia znajomości tradycji kulturoznawczej, jej źródeł i dróg rozwoju, poruszanej w ramach studiów tematyki, jak też scenariuszy dotyczących przyszłości całej dyscypliny. (Ze Wstępu)

 Przedmiotem niniejszych rozważań jest dzieło, bynajmniej nie jako hermetycznie zatrzaśnięta i wpatrzona w samą siebie monada, lecz ukazana w barwnym spektrum ars creandi et legendi. Niepozbawiona metafizycznych tajemnic literatura w tych dwóch wyniesieniach, ku tworzeniu i odbiorowi, sięga swą ezoteryczną genezą odwiecznego dionizyjsko-apollińskiego dyskursu. Od zarania przenika ją archetyp pierwszego słowa-zdania, będącego całokształtem ludzkiej myśli wypowiedzianej na progu mowy. […] Ars scribendi niewątpliwie ugruntowana już została, nim człowiek przemówił, nim pomyślał, że warto powiedzieć coś, czego dotąd nie było, o czymś, co rozszerzy widzialny i niewidzialny kosmos. Ukryta w nim tęsknota nie tylko w nim drzemała, ale też uparcie dążyła do spełnienia. Toteż teleologiczna moc dzieła potrafi rozszczepić beczkę wszechświata i dać bystrym obserwatorom możność wejrzenia w transcendentalną szparę, przez którą przesączają się krople światła poznania.

Z Praefatio

 

Andrzej Katzenmark – pisarz, autor powieści, wierszy filozoficznych i esejów. Opublikował m.in.: Granice i przełomy, Życie to pejzaże minione, Filozof w kamieniołomach oraz zbiór wierszy Ścieżkami Hellady.

 Maciej Duda wykonał pracę iście benedyktyńską. Zgromadził bodaj wszystkie medialne doniesienia z frontu groteskowej, ale i groźnej wojny z "genderem" z lat 2007-2015.  Z "genderem", czyli z... równościowym wychowaniem, równościową edukacją i równościowym prawem. Chłodno, niekiedy z ironią, ale zawsze rzetelnie Duda przedstawia teksty i fakty, rzeczywistość i fantazmaty,  źródła  i  zmyślenia.

Kultura we wszelkich swych przejawach wymaga przyjęcia co najmniej jednej z dwóch postaw. Pierwszą, a przy tym jedyną formą ontologicznej neutralności, jest czysta, niezależna od indywidualnych czy zbiorowych doświadczeń kontemplacja. Jakkolwiek atrakcyjna może się wydawać ta perspektywa dla rozważań teoretycznych, należy podkreślić, że owa „czysta” postawa, nieobarczona jakąkolwiek empirią potoczności czy dociekania naukowego, jest (skądinąd użyteczną) niczym więcej jak utopią. Nie wdając się w dyskusje nad przedmiotem tego, czym jest kultura, nie próbując dociec jej źródeł ani konieczności, a poprzestając na fundamentalnym wymiarze istnienia, jakim jest emanacja jej przejawów, pozostaje nam w mówieniu o tym, co stanowi kulturę, przyjąć drugą postawę, tę, która wychodząc od kryteriów, zawsze łączy się z ocenianiem. Pojawia się tu jednak zasadniczy problem znaczenia perspektywy, z jakiej przyjmuje się takie czy inne kryteria, tym samym determinuje cel oraz funkcje oceny. Kryteria bowiem, jako klasyfikujący zbiór cech umożliwiających poznanie, nie muszą być w jakimkolwiek stopniu kompletne ani nasycone tym, co nazywalibyśmy (nie wdając się w kolejną dysputę o racjonalności) prawdą czy odpowiedniością względem rzeczywistości. Wystarczy mniej lub bardziej uporządkowana logicznie struktura cech oraz własności, by na tej podstawie oddzielać jedne przedmioty od innych, a nawet dokonywać względem nich hierarchicznego porządkowania. (Ze Wstępu)

 W swej najnowszej książce Piotr Jakub Fereński ukazuje relacje zachodzące pomiędzy kulturą, miastem i życiem jego mieszkańców. Autor proponuje specyficzny sposób czytania nakładających się na siebie w przestrzeni miejskiej kodów. Stara się pokazać, jak można interpretować zawarte w niej przekazy i znaczenia. Interesuje go zarówno to, co materialne, namacalne, bezpośrednio obserwowalne, jak i to, co niewidzialne, ukryte, a co zarazem stanowi klucz do zrozumienia sposobów myślenia i zachowań ludzi. Z jednej strony istotne okazują się wartości (estetyczne, artystyczne, etyczne), z drugiej zaś kapitał i praktyki władzy. Fereński zabiera czytelnika w podróż po różnych kontynentach – pisze zarówno o Wrocławiu czy Wiedniu, jak i o Brasílii, Limie, Detroit, Petersburgu, Nowokuźniecku i Tomsku. Pytając o heteronomie życia w mieście, rozważa kwestie związane z rozwojem cywilizacyjnym, ze znaczeniem architektury, z religią, z ideologią, z polityką, z globalnością, z przeobrażeniami społeczno-ekonomicznymi, z uwarunkowaniami geograficznymi. Najważniejsza wciąż jednak pozostaje kultura...

"Książkę Mirosława Filiciaka można czytać w sposób co najmniej dwojaki. Po pierwsze jako pogłębioną analizę relacji zachodzących dziś pomiędzy mediami, jako refleksję na temat sposobów ich używania przez odbiorców oraz kulturowych i społecznych konsekwencji przeobrażeń, jakim ulega system medialny. Po drugie jako tekst zawierający propozycję znaczącej korekty w sposobie uprawiania nauk humanistycznych, propozycję detronizującą tekst jako podstawowy przedmiot analiz na rzecz przyglądania się społecznym praktykom, technologiom, działaniom aktorów jako czynnikom odpowiedzialnym za formowanie się określonego porządku społecznego i kulturowego". (prof. Marek Krajewski)

"Media, wersja beta Mirosława Filiciaka to książka, która znakomicie odświeża dyskurs rodzimego medioznawstwa i kulturoznawstwa. To znakomite, ciekawie napisane studium „starych” i „nowych” mediów jako praktyk oraz praktyk samego medioznawstwa; praca kulturoznawcza o walorze wybitnie interdyscypliarnym, pokazująca pośrednio, jak niefunkcjonalny jest obecny akademicki podział pracy, który do tej pory separował filmoznawstwo i badania nad mediami od etnografii, socjologii i „teorii praktyki”, teorię mediów od historii kultury; medioznawstwo od socjologii wiedzy, archeologię mediów od software studies". (prof. Tomasz Majewski)

Mirosław Filiciak – medioznawca, adiunkt w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, redaktor kwartalnika „Kultura Popularna”. Jego zainteresowania ogniskują się na przecięciu zjawisk kultury współczesnej i mediów cyfrowych.

 • Człowiek w świecie wirtualnym
• Media widziane z perspektywy pedagogicznej
• Społeczne oddziaływanie mediów

Ze wstępu prof. Grażyny Penkowskiej: "Książka „Społeczne konteksty edukacji medialnej” zawiera wybrane teksty napisane przez studentów i pracowników Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego zainteresowanych pedagogicznymi aspektami oddziaływań mediów na dzieci, ich wpływem na wychowanie i uczenie się. Wielość i różnorodność spojrzeń na tematykę oddziaływań mediów na dziecko przedstawiona w prezentowanej książce pozwoli na zapoznanie się z aktualnym stanem wiedzy na ten temat, a także umożliwi czytelnikowi porównanie ich z własnymi poglądami i doświadczeniami. Autorzy tekstów zamieszczonych w książce mają nadzieję że dla niektórych rodziców i wychowawców będzie ona źródłem nie tylko wiedzy, ale także refleksji, a może nawet szeroko rozumianej zmiany w praktykach codziennego życia".

„Namysł nad rozmaitymi aspektami ludzkiego wcielenia i (nie)obecności ciała w codziennym doświadczaniu jest coraz częściej obecny w obszarze współczesnych nauk humanistycznych i społecznych. Im więcej wiemy o ludzkim ciele, tym bardziej jesteśmy świadomi, że jest złożoną i skomplikowaną całością; zarazem organizmem biologicznym, przeżywanym doświadczeniem wpływającym na relacje społeczne i systemem reprezentacji. Nie daje się go jednoznacznie umieścić ani po stronie społecznego, ani po stronie biologicznego czy naturalnego świata. Coraz częściej patrzymy na ciało jako na wielowymiarowe medium konstytuowania społeczeństwa, fundamentalne w procesie formowania społeczeństw, relacji społecznych i jednostkowej tożsamości. Uważamy, że jako byt zarazem biologiczny i społeczny jest otwarte na relacje społeczne i kulturowe klasyfikacje. Mają one wpływ na jego rozwój poprzez możliwość ich wcielania”.
Ze Wstępu

 Sfomułowanie „więcej niż obraz”, w ujęciu autorów artykułów zawartych w tej książce, jest wyrazem przekonania o konieczności przedefiniowania głównych założeń badawczych nad współczesną ikonosferą: winny one nawiązywać do modelu badań transdyscyplinarnych, stając się tym samym ważną częścią dyskursu współczesnego kulturoznawstwa i zarazem punktem odniesienia dla naukowców, dla których obraz nie sytuuje się w centrum ich zainteresowań.
prof. Eugeniusz Wilk